Với các giải pháp hỗ trợ quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp, tăng cường năng lực các hệ thống hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ cho thương mại điện tử để các doanh nghiệp có khả năng chống chọi với các rủi ro, thiên tai không mong muốn, đang là nhóm giải pháp được ưu tiên triển khai kể từ năm 2021, theo Quyết định số 645/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 15 tháng 5 năm 2020, trong Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia trong giai đoạn 2021 – 2025. Sự phát triển của dịch vụ hậu cần thương mại điện tử, hay E-commerce logistics, đang dành được nhiều sự chú tâm và là cơ hội tốt cho hình thành, mở rộng đầu tư cho lĩnh vực này.
Hãy cùng Savills Industrial tìm hiểu về E commerce logistics là gì tại Việt Nam để cùng hiểu hơn về lĩnh vực mới này qua bài viết dưới đây.
E-commerce logistics là gì?
E-commerce logistics (E-logistics) được định nghĩa là việc quản lý các luồng lưu chuyển vật chất của một tổ chức kinh doanh trên nền tảng trực tuyến (trang web, sàn thương mại điện tử, v.v.).
E-logistics còn được xem là 5PL logistics, tức là dịch vụ hậu cần kết hợp với thương mại điện tử.
E-logistics trái ngược với logistics truyền thống do các nhà bán lẻ thiết lập, mặc dù cả hai có thể bổ sung cho nhau. Do có nhiều đặc thù, E-Logistics là một yếu tố quan trọng đối với các thương nhân điện tử, cần phải triển khai các hành động và quy trình cụ thể để thương nhân điện tử được hưởng lợi từ việc quản lý dòng lưu chuyển giao dịch hàng hóa một cách tối ưu.
Một số yếu tố giúp giải thích điều này:
- Mua hàng trực tuyến ngày càng trở thành một phần quan trọng trong thói quen tiêu dùng của người mua trong những năm gần đây. Vào năm 2020, mua hàng trực tuyến đã tăng 32% theo Liên đoàn Thương mại điện tử và Bán hàng từ xa tại Pháp (FEVAD). Do đó, dịch vụ logistics và quản lý chuỗi cung ứng chuyên dụng dành riêng cho kênh bán hàng này không còn là một lựa chọn cho các thương nhân điện tử.
- Người dùng Internet ngày càng khắt khe, cẩn trọng hơn khi mua hàng trên Internet. Thương mại điện tử cung cấp cho khách hàng tiềm năng cơ hội so sánh các ưu đãi trên thị trường chỉ trong một vài cú nhấp chuột, Điều đó đồng nghĩa với việc người bán hàng điện tử cần phải nổi bật giữa đám đông và điều này chủ yếu liên quan đến trải nghiệm mua hàng và do đó là quá trình giao hàng.
- Thời gian rút tiền trong thương mại điện tử cũng lâu hơn nhiều so với thương mại truyền thống. Nhiều khả năng sản phẩm nhận được cuối cùng sẽ không đáp ứng được mong đợi của khách hàng, do đó tầm quan trọng của việc thực hiện chính sách quản lý trả hàng đối với người bán trực tuyến.
Theo những nhận định này, có thể hiểu rằng quản lý logistics có tầm quan trọng đặc biệt và là vấn đề hàng đầu trong sự thành công của một doanh nghiệp thương mại điện tử.
Đặc điểm và Quy trình của E-commerce Logistics là gì?
Đặc điểm của E-commerce logistics là gì?
Việc gia tăng cạnh tranh trong tất cả các lĩnh vực do toàn cầu hóa đã buộc các công ty phải giảm chi phí kinh doanh. Để giảm chi phí, các công ty đang hình thành các chiến lược quản lý mới như quản lý chuỗi cung ứng và hậu cần điện tử. E-logistics có nghĩa là áp dụng khái niệm hậu cần điện tử thông qua mạng internet để tiến hành hoạt động kinh doanh theo phương thức điện tử.
Theo Nghiên cứu của AMR (Challenger, 2001), E-logistics giúp giảm 10% chi phí. Theo Sahay, B.S. (2003) logistics đóng góp từ 10 đến 12% GDP. Dựa trên hai tài liệu tham khảo, e-logistics giúp tiết kiệm khoảng 1,2% GDP. Đó là lý do tại sao các công ty như Dell, Compaq, Hewlett Packard lại thuận lợi cho E-logistics và quản lý chuỗi cung ứng.
E-commerce Logistics là hoạt động giúp đảm bảo khách hàng nhận được những gì họ cần vào đúng thời điểm, đúng nơi và với chi phí tối thiểu. Logistics thương mại điện tử phải đối mặt với nhiều thách thức ở các nước đang phát triển như thuế quan cao hơn, các quy tắc thương mại toàn cầu phức tạp và rào cản địa lý. Sự thiếu hiểu biết về tổng chi phí trong thương nhân trực tuyến là nguyên nhân chính dẫn đến sự thất bại của nhiều thương mại điện tử trong những thập kỷ qua.
So sánh Logistics truyền thống và E-logistics
- Với logistics truyền thống, khối lượng hàng hóa rất thấp vì một lượng lớn hàng hóa được gửi đến ít địa điểm hơn, như các cửa hàng bán sỉ, lẻ, nhà phân phối,.. Nhưng trong trường hợp E-logistics, số lượng nguyên liệu, hàng hóa ít hơn lại được gửi đến nhiều khách hàng một cách nhanh chóng.
- Trong trường hợp hậu cần truyền thống, mục tiêu là hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhưng trong trường hợp hậu cần điện tử thì tốc độ nhanh hơn và có thể đáp ứng kỳ vọng của khách hàng lại là mục tiêu phổ biến.
- Trong trường hợp logistics, thông tin được thu thập thông qua fax, thủ tục giấy tờ và Hệ thống thông tin quản lý (MIS). Còn với E-logistics, thông tin được thu thập thông qua Internet, Trao đổi dữ liệu điện tử (EDI), Nhận dạng tần số vô tuyến (RFID) và Hệ thống thông tin tích hợp. Có thể thấy, E-logistics đáng tin cậy và nhanh chóng hơn so với logistics truyền thống.
- Trong logistics truyền thống, trách nhiệm giải trình của các lô hàng được liên kết với chuỗi cung ứng hạn chế nhưng trong hậu cần điện tử, trách nhiệm giải trình được mở rộng trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Trong E-logistics, khách hàng có kỳ vọng cao về chất lượng dịch vụ và vận chuyển hàng hóa, nhưng trong trường hợp logistics truyền thống, việc giao hàng mất nhiều thời gian như mong đợi của khách hàng không được đáp ứng vì ngày nay khách hàng cần giao hàng nhanh hơn.
- Trong trường hợp hậu cần truyền thống thì ít phức tạp hơn trong việc thực hiện thương mại quốc tế nhưng trong trường hợp hậu cần điện tử thì mức độ phức tạp lớn hơn trong việc thực hiện thương mại quốc tế.
- Trong E-logistics, có thể đặt hàng trực tiếp với các nhà phân phối và nhà sản xuất và cũng giúp tiếp cận nhiều người bán hơn trên toàn cầu nhưng trong trường hợp logistics truyền thống, nó chủ yếu được thực hiện thông qua fax và giấy vì nó tốn kém và mất nhiều thời gian để nhận được phản hồi từ nhà sản xuất và nhà phân phối.
- Trong trường hợp E-logistics, nhu cầu vận chuyển thiếu ổn định và cũng không thể dự đoán được do số lượng khách hàng rất lớn nhưng với logistics truyền thống, nhu cầu về lô hàng là có thể dự đoán được.
Quy trình của E-commerce logistics
Các quy trình E-logistics điển hình bao gồm Quy trình Yêu cầu Báo giá (Request for Quotation, hay RFQ), Vận chuyển và Theo dõi.
E-Logistics tương tác với trình quản lý quy trình nghiệp vụ trong bộ máy Thương mại điện tử
Người quản lý quy trình kinh doanh gọi quy trình yêu cầu báo giá để nhận các dịch vụ cơ bản như nhận báo giá trong quy trình hậu cần điện tử.
Bất cứ khi nào nhận được phản hồi, đơn đặt hàng (Purchase Order, hay PO) sẽ được cập nhật. Quy trình vận chuyển cũng do người quản lý quy trình nghiệp vụ gọi ra và sau khi hoàn thành, PO sẽ được cập nhật. Một khi hàng hóa được được vận chuyển, mã vận đơn được cung cấp cho khách hàng và đồng thời được cập nhật vào PO trong hệ thống E-logistics để khách hàng có thể theo dõi bằng mã đó.
Vấn đề và hạn chế của E-commerce logistics là gì?
Trong các rào cản kinh tế và giáo dục, những trở ngại chính đối với E-logistics là thiếu nguồn lực kinh tế, việc sử dụng internet và tiêu chuẩn giáo dục.
Thiếu cơ sở hạ tầng đồng nghĩa với việc các nước đang phát triển có cơ sở hạ tầng viễn thông kém và việc tiếp cận với máy móc, kỹ thuật vẫn còn hạn chế, tạo ra rào cản trong E-logistics.
Chi phí truy cập internet cũng là rào cản đối với E-logistics.
Cũng giống như logistics và ngành vận tải nói chung, chuỗi cung ứng thương mại điện tử phải được làm chủ và tối ưu hóa từ đầu đến cuối. Sự ‘trơn tru’ trong dây chuyền hàng hóa của hệ thống logistics đòi hỏi tính chuyên môn và dự đoán chính xác các yếu tố tác động trong và ngoài.
Thương nhân điện tử mong muốn cung cấp cho khách hàng của mình một mức giá giao hàng hợp lý để khuyến khích cầu phát triển. Giá giao hàng là một hạn chế và đôi khi cao quá có thể dẫn đến việc khách chỉ bỏ rổ nhưng ngại thanh toán. Do đó, giải pháp để có thể đưa ra một số ưu đãi với giá cả phù hợp với nhu cầu là một yếu tố khẩn thiết để cạnh tranh.
Toàn cảnh E-logistics ở Việt Nam
Sự phát triển và hình thành E-commerce Logistics (E-logistics) tại Việt Nam
Với sự bùng nổ trong những năm gần đây, thương mại điện tử (E-commerce) đang là loại hình kinh doanh tiềm năng được nhiều doanh nghiệp, nhà đầu tư, bán lẻ định hướng phát triển. Theo báo cáo hàng năm của Facebook và Bain & Company về thương mại điện tử, thị trường E-commerce tại khu vực Đông Nam Á đã tăng 85% chỉ trong năm 2020, tương đương với hơn 70 triệu người tiêu dùng mua sắm trực tuyến kể từ cuối năm 2019 – đầu năm 2020.
Đặc biệt, Việt Nam đã và đang trở thành một trong những thị trường E-commerce tiềm năng nhất khu vực ASEAN, đứng thứ ba trong vài năm trở lại đây. Việt Nam đang trên đà phục hồi và tăng trưởng tích cực kể từ quý IV/2020, GDP quý I/2021 ước tính tăng 4,48% so với quý I/2020.
Đồng hành với những thách thức, khó khăn trong bối cảnh giai đoạn 2020-2021, Việt Nam đã chứng kiến nhiều chuyển biến tích cực từ thói quen mua sắm, cũng như kinh doanh trực tuyến của cộng đồng người tiêu dùng và doanh nghiệp trong cả nước. Tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử bán lẻ năm 2020 ổn định, với doanh thu bán lẻ đạt 11,8 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ.
Thế mạnh dân số trẻ cũng như lượng người sử dụng điện thoại thông minh chiếm tỷ trọng cao, lượng người giao dịch trên các sàn thương mại điện tử nhiều chính là yếu tố chính giúp Việt Nam có được những con số này.
Với mức tăng trưởng cao, thương mại điện tử góp phần không nhỏ trong việc thúc đẩy dòng chảy hàng hóa và dịch vụ, hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nắm bắt cơ hội sản xuất và kinh doanh thuận lợi trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và sự lan tỏa của cuộc thời kỳ Công nghệ 4.0.
Trong tăng trưởng của thị trường thương mại điện tử thời gian qua có đóng góp rất lớn từ sự phát triển mạnh mẽ của dịch vụ E-logistics. Các sàn E-commerce hàng đầu tại Việt Nam đang từng ngày nghiên cứu và cải thiện phương thức và tốc độ giao hàng để gia tăng trải nghiệm của khách hàng.
Những công ty E-logistics hiện nay tại Việt Nam
Mặc dù tỷ lệ dịch vụ logistics nội bộ ngày càng được các công ty chú trọng, song các dịch vụ logistics bên thứ ba (3PL) được kỳ vọng sẽ chiếm hơn 2/3 tỷ trọng trong thị trường E-Logistics khu vực trong thời gian sắp tới. Bên cạnh những doanh nghiệp Việt Nam thân thuộc như VNPost, Viettel Post, AhaMove…, các thương nhân điện tử quốc tế cũng đã “đặt gạch” tại đây như Grab, Gojek hay LalaMove.
Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng cho ngành E-logistics, để ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại, bắt kịp trình độ quốc tế, theo xu hướng hình thành ngành E-Logistics trong bối cảnh thời kỳ công nghệ 4.0.
Cơ hội và thử thách
Tuy rằng hoạt động kinh doanh trong ngành E-logistics bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, tuy nhiên trong những năm qua, doanh nghiệp E-logistics ở Việt Nam đã có nhiều bước tiến đáng kể, đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế quốc gia. Cụ thể là:
– Đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy mở rộng liên kết giữa các ngành hàng, các vùng kinh tế nhờ có sự kết hợp giữa logistics và e-Commerce, Dịch vụ logistics đem lại giá trị gia tăng ngày càng nhiều, đóng góp từ 4 đến 5% GDP hàng năm và tạo gần 20.000 việc làm.
– Các doanh nghiệp E-logistics hỗ trợ tốt công tác lưu kho, giao hàng, thuận tiện trong việc làm cầu nối giữa các doanh nghiệp liên khu công nghiệp, lĩnh vực, các vùng kinh tế, hỗ trợ cùng nhau phát triển.
– Lĩnh vực hoạt động, kênh phân phối và các loại hình vận tải của E-logistics tương đối đa dạng, là tiền đề mở rộng phạm vi kinh doanh ra các thị trường quốc tế.
– Năng lực logistics của các doanh nghiệp nhìn chung đều được đánh giá tương đối tốt trong khoản thời gian phản hồi và xử lý nhanh, đảm bảo được độ tin cậy cho khách hàng.
Bên cạnh những kết quả vượt bậc, doanh nghiệp E-logistics ở Việt Nam vẫn còn một số hạn chế như:
– Quy mô doanh nghiệp còn nhỏ, ít vốn, khiến việc đầu tư, ứng dụng công nghệ thông tin ở các doanh nghiệp bị hạn chế.
– Hoạt động ở các khâu chủ yếu vẫn là thủ công, vẫn chưa thể áp dụng công nghệ tự động hóa, dẫn đến sai sót, chi phí cao, chiếm khoảng 30-40% giá thành sản phẩm của doanh nghiệp, trong khi ở các nước khu vực như Thái Lan, Malaysia và Singapore chỉ chiếm trong khoảng ⅓ con số đó.
– Logistics chuỗi lạnh, thuê kho lạnh là đang là yếu tố cần được quan tâm hàng đầu với lĩnh vực nông sản của Việt Nam, tuy nhiên chưa có nhiều doanh nghiệp đầu tư cho hệ thống này.
– Nguồn nhân lực logistics vẫn còn thiếu thốn về số lượng, yếu hơn các nước khu vực về trình độ chuyên môn sâu, thiếu kinh nghiệm, hạn chế về ngoại ngữ và tính chuyên nghiệp, kỷ luật.
– Các doanh nghiệp E-logistics vẫn chưa thể ứng dụng công nghệ, tự động hóa các khâu, vẫn còn thực hiện thủ công nhiều giai đoạn, làm ảnh hưởng đến thời gian giao hàng, kiểm đếm sai sót, tiếp nhận ý kiến khách hàng chậm,…
Đọc thêm: Kinh nghiệm mở công ty logistics tại Việt Nam doanh nghiệp cần biết
Xu hướng phát triển E-logistics ở Việt Nam
Để thúc đẩy sự phát triển E-logistics ở Việt Nam, về phía Nhà nước, hiệp hội và các doanh nghiệp, cần phải có sự phối hợp, chính sách và chiến lược đồng bộ các giải pháp.
Về phía Nhà nước
– Nhà nước cần tiếp tục xúc tiến nhanh việc cải cách các thủ tục hành chính đơn giản và minh bạch những thủ tục, hoàn thiện chính sách và pháp luật liên quan đến hoạt động logistics và E-logistics. Nhất là công việc khai thông tin và số hóa các thủ tục hành chính, Nhà nước cần tạo môi trường E-logistics thuận lợi, cắt giảm được nhiều chi phí ẩn cho doanh nghiệp.
– Nhà nước cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tiếp tục tạo hành lang pháp lý hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp E-logistics ứng dụng công nghệ thông tin để giảm giá dịch vụ và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành.
– Cần có chính sách đầu tư, ưu đãi về thuế, lãi vay để có thể hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia kinh doanh lĩnh vực E-logistics một cách triệt để, giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ có điều kiện đầu tư nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường.
– Nhà nước cùng phối hợp với Hiệp hội logistics để xây dựng các trung tâm logistics và E-logistics để kết nối hiệu quả với các hệ thống cơ sở hạ tầng trong nước và khu vực, tạo thành những con đường vận tải hàng hóa thuận lợi, hiệu quả cao.
– Lĩnh vực E-logistics ở Việt Nam còn khá mới, đòi hỏi nhiều kỹ năng, nên nguồn nhân lực đáp ứng được yêu cầu rất hạn chế. Vì lẽ đó, Nhà nước cần định hướng các trường đại học, cao đẳng, phối hợp với các Hiệp hội, các doanh nghiệp xây dựng chương trình đào tạo theo hướng chuyên sâu, chất lượng cao để có thể vận hành tốt hệ thống E-logistics.
Về phía các Hiệp hội trong ngành hậu cần logistics
Tiếp tục phát huy vai trò trong việc xây dựng chính sách, chiến lược vĩ mô một cách phù hợp và hiệu quả. Hỗ trợ các doanh nghiệp trong các khó khăn, vướng mắc cũng như tích cực quảng bá, giới thiệu thông qua các hội chợ, triển lãm, thúc đẩy hợp tác liên kết giữa các ngành nghề, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, các Hiệp hội cũng nên thường xuyên tổ chức những hội thảo, tọa đàm để có thể trao đổi kinh nghiệm, cũng như chương trình đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực logistics cho các doanh nghiệp.
Về phía doanh nghiệp logistics và E-logistics ở Việt Nam:
– Cần chủ động và nhanh chóng ứng dụng các công nghệ mới nhất của cách mạng công nghiệp 4.0, tích hợp nhiều ứng dụng, như: phần mềm hệ thống quản lý đơn hàng, quản lý kho, tự động phân loại hàng hóa, quản lý vận tải,… để thể hiện uy tín và nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý. Từ đó có thể cắt giảm chi phí, giảm thiểu sai sót trong quy trình hậu cần.
– Chủ động cập nhật và nắm bắt các thông tin, thuật ngữ chuyên ngành logistics, cơ chế, chính sách, quy định pháp luật, chia sẻ, liên doanh và liên kết với các doanh nghiệp trong ngành là đối tác nhằm tạo lợi thế cạnh tranh và cải thiện năng lực phục vụ.
– Doanh nghiệp E-logistics cần chủ động liên doanh, hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ logistics, với doanh nghiệp sản xuất, xuất nhập khẩu nhằm tạo lợi thế cạnh tranh và cải thiện năng lực cung cấp dịch vụ.
– Thêm vào đó, các doanh nghiệp E-logistics cũng cần phải coi trọng vấn đề đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn, am hiểu luật pháp đáp ứng đòi hỏi của công việc trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Đó là toàn cảnh bức tranh về E-commerce logistics và doanh nghiệp E-logistics ở Việt Nam trong những năm qua. Ông John Campbell, Quản lý bộ phận Bất động sản Công nghiệp – Savills Industrial Việt Nam nhận xét: “Sự phát triển của thương mại điện tử đồng nghĩa với việc hoàn thành ‘dặm cuối’ đem lại tiềm năng đáng kể cho lĩnh vực này, khiến cầu cho các nhà kho có vị trí tốt trên ranh giới khu thương mại trung tâm và gần các tuyến đường huyết mạch của thành phố sẽ gia tăng”.
Để có thể phát huy các điểm mạnh, khai thác và nâng cao cơ hội kinh tế cho các doanh nghiệp trong bối cảnh toàn cầu hóa, công nghệ hóa, đòi hỏi các doanh nghiệp, cũng như Nhà nước, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp phù hợp, kịp thời để hỗ trợ phát triển doanh nghiệp E-logistics, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước.
